Architektura doskonale funkcjonalna

Projektowaniu budynków, które w istotny sposób wpływają na życie miasta, często towarzyszy idea trwałości i użyteczności. Rzadko jednak zdarza się, aby obiekt technologiczny został opracowany i wykonany z taką dbałością o szczegóły, jak wrocławski Zakład Uzdatniania Wody Na Grobli.

Modernizacja starego Zakładu Uzdatniania Wody dla miasta Wrocławia przy ulicy Na Grobli, zlokalizowanego w rozwidleniu rzek Odry i Oławy, to jedna z najważniejszych inwestycji wrocławskiego MPWiK. Wartość przedsięwzięcia, współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu ISPA, wyniosła około 100 mln zł. W ramach zakończonej w 2007 roku rozbudowy obiektu powstały dwa nowoczesne, bezobsługowe, nasycone technologią budynki: filtrów węglowych i filtrów piaskowych (pośpiesznych). Dzięki nim jakość wody dostarczanej dla większej części Wrocławia znacznie się poprawiła.

Trwałość przede wszystkim
Autorem projektu zagospodarowania terenu oraz budynku filtrów piaskowych jest wrocławski architekt, Marek Szurlej. Budynek filtrów węglowych zaprojektował Ryszard Sobolewski. Architekci podporządkowali koncepcję rozbudowy kompleksu jego użytkowej funkcji, zarówno w kwestii architektury, jak i materiałów budowlanych. Głównym kryterium doboru technologii oraz surowców była gwarancja długowieczności, wytrzymałości oraz odporności na działanie wilgoci i negatywnych czynników atmosferycznych. Wewnętrzną strukturę, zbiorniki czerpalne oraz komory filtrów pośpiesznych wykonano z betonów szczelnych. Struktura zewnętrzna to natomiast szkielet betonowy wypełniony murem ceramicznym wznoszonym w technologii tradycyjnej. Obiekty cechuje imponująca wielkość - budynek filtrów piaskowych ma 103,6m długości, 35m szerokości i 13,6m wysokości oraz łączną kubaturę około 65 000m3. Sąsiedni budynek filtrów węglowych, o kubaturze około 55 000 m3, ma zewnętrze wymiary 88,6m x 35,0m x 13,6m. Są to bryły czterokondygnacyjne z jedną kondygnacją podziemną. Budynki stanowią całe zamknięte technologie i są samowystarczalne w zakresie funkcji, jakie mają spełniać. Wewnątrz umieszczono otwarte komory filtrów pośpiesznych oraz zbiorniki czerpalne wody wraz z bogatą technologią. Sercem każdego obiektu jest pompownia umieszczona centralnie z układem zasilania w energię elektryczną w postaci stacji transformatorowych.

Przedwojenne inspiracje
Wykorzystanie cegły na elewacji wynika nie tylko z faktu, że jest ona jednym z najtrwalszych znanych materiałów. O wyborze cegły zadecydowała też koncepcja zharmonizowania nowych obiektów z historycznymi, a większość budynków związanych z układem urządzeń wodociągowych we Wrocławiu jest murowana. Należy do nich między innymi Wieża Ciśnień, wzniesiona w 1871 roku, jeden z najbardziej znanych europejskich zabytków architektury przemysłowej. Również zachowane do dziś obiekty kompleksu Na Grobli - wieża projektu Lindleya oraz stara pompownia - były realizowane w technologii murów klinkierowych. Właśnie w nawiązaniu do charakteru tych obiektów, jak również do monumentalnej architektury niemieckiej lat 30-tych i 40-tych, architekci stworzyli budynki filtrów. Obie budowle przykryte są dachami płaskimi i mają zwartą formę prostopadłościanu, pozbawioną detali architektonicznych. Ten regularny kształt przełamują jedynie półokrągłe płaszczyzny, gdzie znajdują się wejścia do budynków. Łącznik między zakrzywioną częścią wejściową a główną bryłą stanowi oszklony fragment klatki schodowej, dodający lekkości masywnym budowlom. Bardzo duża powierzchnia ścian została podzielona na podobnej wielkości moduły. Każdy z nich zawiera małe, oddalone od siebie okna, których niewielki wymiar wyraźnie kontrastuje z dużą płaszczyzną ścian. Okna zlokalizowano w górnej części budynku, by zapewnić naturalne doświetlenie pomieszczeń, jednak celowo mają one tak małą powierzchnię. Światło dzienne wpływa negatywnie na proces uzdatniania wody, ponieważ sprzyja rozwijaniu się mikroorganizmów.

Precyzyjne wykończenie
Elewacje obu obiektów zostały wymurowane z ok. 500 tysięcy czerwonych cegieł klinkierowych w wymiarze polskim (250 x 120 x 65 mm), a więc nietypowym dla producenta materiału - firmy Röben. Elastyczność i dopasowanie się firmy do wymogów perfekcyjnie dopracowanego projektu pozwoliło uniknąć cięcia cegieł i ułatwiło realizację inwestycji. Cegły murowane były specjalną zaprawą do klinkieru, na pełną spoinę, co zminimalizowało ryzyko powstawania wykwitów na murze. Ze względu na gładką płaszczyznę elewacji, istotną kwestią stała się osłona przed wymywaniem zaprawy podczas deszczu. Ochronę zapewniają szerokie na 1,5m gzymsy, które okalają budynek na całej jego długości. Powierzchnia ścian, pomimo dużego metrażu, nie sprawia wrażenia jednostajnej. Wymurowanie cegieł w wiązaniu dzikim nadało elewacji dynamiki i płynności. Właściwie rozmieszczone dylatacje zapobiegają pękaniu klinkieru, mimo tego, że ściany poddawane są dużym obciążeniom i mocno pracują. Odpowiednią wentylację ściany zapewniają szczeliny nawiewne, które znajdują się nad oknami oraz szczeliny wywiewne, zlokalizowane pod gzymsem. Cyrkulację powietrza wspomagają też fachowo rozmieszczone puste spoiny. Elewacja filtrów Na Grobli to wzorcowy przykład zastosowania wszystkich zasad sztuki murarskiej, co gwarantuje trwałość, estetykę i długowieczność.

Jakość wody - jakość życia
Zakład Uzdatniania Wody Na Grobli to dziś jeden z największych i najnowocześniejszych tego typu obiektów wodociągowych w Polsce. Ponadto, ma strategiczne znaczenie dla miasta, ponieważ zaopatruje w wodę większość mieszkańców, w tym centrum i północny-wschód Wrocławia. Zakład pracuje na bazie wód podziemnych (infiltracyjnych), posiadających lepsze właściwości od wód powierzchniowych. Modernizacja kompleksu wpłynęła na realną poprawę jakości życia wielu wrocławian, ponieważ dostarczana woda jest zdrowa i smaczna.

(fot. Roben)