Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu

13 lutego 2003 roku Sejm przyjął ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w wersji zaproponowanej przez Komisję Nadzwyczajną do rozpatrzenia projektów ustaw związanych z programem rządowym Przedsiębiorczość - Rozwój - Praca. W najbliższym czasie ustawa będzie rozpatrywana przez Senat.

Poniżej przedstawiamy Państwu omówienie głównych założeń ustawy. Szczegółowa prezentacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym będzie przedstawiona na specjalnej konferencji prasowej.

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zmienia i poprawia krytycznie oceniane rozwiązania obowiązującej ustawy wprowadzając do niej także nowe elementy. Ze względu na ilość zaproponowanych zmian zgodnie z zasadami techniki prawodawczej zdecydowano się na zaproponowanie nowej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zamiast nowelizacji obowiązującej ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym.

Przy opracowywaniu ustawy uznano za właściwe utrzymanie i udoskonalenie wprowadzonego w 1995 roku systemu planowania przestrzennego odrzucając tym samym postulowaną przez niektóre środowiska koncepcję jego głębokiej zmiany i kwestionując w szczególności myślenie o potrzebie wprowadzenia hierarchicznych zależności pomiędzy planami zagospodarowania przestrzennego oraz ograniczenia samorządności gminy w sferze planowania lokalnego a także zwiększenia ograniczeń prawa własności wynikających z obowiązującej ustawy.

Utrzymano również założenie że ze względu na zróżnicowaną strukturę przestrzenną gmin nie ma konieczności pokrywania planami miejscowymi całego obszaru gminy. Ustawa dopuszcza w szczególnych przypadkach określanie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu bez konieczności uchwalania planu miejscowego.

Rozwiązanie to złagodzi nieco skutki utraty ważności planów sprzed 1995 roku na terenach zabudowanych dla których można określić warunki zabudowy na zasadach kontynuacji istniejącego zagospodarowania. Jednocześnie rozwiązania przyjęte w projekcie ustawy zabezpieczą przed nadużywaniem tego instrumentu kosztem ładu przestrzennego i zrównoważonego rozwoju.

Ustawa zakłada opracowywanie dokumentów planistycznych na trzech poziomach: gminnym (rozdział 2) wojewódzkim (rozdział 3) i krajowym (rozdział 4).

Planowanie przestrzenne w gminie

Politykę przestrzenną gminy będzie jak obecnie określać studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oparte na strategii rozwoju gminy (jeśli gmina dysponuje takim opracowaniem). Zapisy studium i ustalenia planu miejscowego będą musiały być ze sobą spójne. Nowością w stosunku do obowiązującej ustawy będzie procedura uspołecznienia studium to znaczy wyłożenia projektu studium do publicznej wiadomości i zorganizowania na temat projektu (lub wariantów projektu) publicznej dyskusji. Taki sposób planowania polityki przestrzennej gminy daje wysoki stopień społecznej akceptacji rozwiązań co przekładać się będzie następnie na stosunek mieszkańców gminy do proponowanych ustaleń planów miejscowych.

Podstawowym dokumentem planistycznym w gminie - aktem prawa miejscowego - będzie w dalszym ciągu plan miejscowy. Ustalenia tego planu zgodnie z założeniami ustawy mówiącymi o likwidacji barier inwestycyjnych będą na tyle precyzyjne i szczegółowe aby mogły stanowić podstawę do wydania pozwolenia na budowę.

Procedura sporządzania i uchwalania planu miejscowego będzie znacznie uproszczona poprzez odejście od istniejącej obecnie możliwości dwukrotnego zaskarżania do Naczelnego Sądu Administracyjnego tych samych ustaleń planu na etapie składania zarzutów do planu i na etapie uchwalania planu; możliwie będzie jedynie (na podstawie przepisów ustawy o samorządzie gminnym) jednorazowe zaskarżenie uchwalonego planu przez osobę mającą w tym interes prawny ale nie będzie towstrzymywało uchwalenia planu i wejścia jego w życie.

Do projektu planu miejscowego będzie się obowiązkowo sporządzać prognozę skutków finansowych uchwalenia planu z uwzględnieniem jego skutków prawnych w zakresie odszkodowań działek zamiennych itp. w przypadku ograniczenia ustaleniami planu wykonywania prawa własności przez właścicieli gruntów objętych planem.

Istotną zmianą w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów jest wprowadzenie obligatoryjnego wymogu dołączania do uchwały rady o przyjęciu planu miejscowego ustaleń podjętych przez radę gminy co do urządzeń infrastruktury technicznej planowanych do wykonania na tym terenie terminu ich budowy oraz sposobu finansowania zgodnie z przepisami o finansach publicznych.

Uzyskanie lepszych efektów planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz wyższej jakości merytorycznej studium uwarunkowań planu miejscowego i planu zagospodarowania przestrzennego województwa dokona się przez projekty rozporządzeń określających szczegółowe zasady sporządzania projektu planu i jego aktualizacji wymagany zakres w części tekstowej i graficznej obowiązujące standardy rodzaje materiałów kartograficznych i ich skalę oraz sposób dokumentowania prac nad planem.

Lokalizacja celu publicznego

Ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym opracowano mając na uwadze między innymi konieczność stworzenia podstaw prawnych dla usprawnienia lokalizacji inwestycji celu publicznego.

Inwestycja celu publicznego będzie lokalizowana na podstawie planu miejscowego lub w drodze decyzji o ustaleniu lokalizacji tej inwestycji. Dla inwestycji celu publicznego decyzję taką będzie wydawał wójt burmistrz albo prezydent miasta.

W przypadku bezczynności wójta burmistrza prezydenta miasta zwlekającego z wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji o znaczeniu krajowym i wojewódzkim decyzję tę będzie zastępczo wydawać wojewoda analogicznie do sytuacji obecnej w której wojewoda sporządza plan miejscowy gdy gmina pomimo ustawowego obowiązku nie sporządzi go w wyznaczonym terminie.

Ustawa wyłącza ze stosowania w przypadku decyzji o ustaleniu lokalizacji celu publicznego niektóre przepisy kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące zawiadamiania stron postępowania administracyjnego i wynikających z tego skutków dla czasu trwania procedury administracyjnej.

Warunki zabudowy w przypadku braku planu miejscowego

Decyzję o warunkach zabudowy w przypadku braku planu miejscowego będzie można podjąć po łącznym spełnieniu kilku warunków z których najważniejsze to: - co najmniej jedna działka sąsiednia dostępna z tej samej drogi publicznej musiałaby być zabudowana w sposób pozwalający na kontynuację w zakresie kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu w tym linii zabudowy gabarytów obiektów i intensywności zabudowy a teren w granicach wniosku byłby objęty zgodą na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne.

Aby uniknąć przy wydawaniu tego typu decyzji dowolności w ocenie zgodności projektowanej inwestycji z istniejącą zabudową odpowiednie rozporządzenie będzie szczegółowo określać sposób ustalania wymagań dotyczących dostosowania formy architektonicznej projektowanych obiektów do sąsiedniej zabudowy i zagospodarowania terenu. Dla zapewnienia w tej sytuacji profesjonalnego określenia warunków zabudowy projekty tego typu decyzji będą sporządzać osoby posiadające odpowiednie uprawnienia urbanistyczne lub architektoniczne.

Decyzje te będą musiały być także uzgodnione z wojewodą zarządami województwa i powiatu w zakresie odpowiednich zadań rządowych i samorządowych a ich skutki prawne w przypadku gdy korzystanie z sąsiedniej nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone ponosi inwestor po uzyskaniu ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę.

Jeżeli wniosek o ustalenie warunków zabudowy w przypadku braku planu miejscowego dotyczy obszaru w odniesieniu do którego gmina ma inne zamiary niż przedstawione we wniosku przez inwestora postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu można będzie zawiesić na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Czas ten gmina może wykorzystać na uchwalenie planu miejscowego w którym wprowadzi zamierzone przez siebie ustalenia w tym także zakaz zabudowy. Jeżeli jednak w okresie zawieszenia postępowania administracyjnego gmina nie uchwali miejscowego planu będzie musiała ustalić warunki zabudowy i zagospodarowania terenu wiążące przy pozwoleniu na budowę.

Jeżeli wniosek o ustalenie warunków zabudowy w przypadku braku planu miejscowego dotyczy obszaru w odniesieniu do którego gmina ma inne zamiary niż przedstawione we wniosku przez inwestora postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu można będzie zawiesić na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Czas ten gmina może wykorzystać na uchwalenie planu miejscowego w którym wprowadzi zamierzone przez siebie ustalenia w tym także zakaz zabudowy. Jeżeli jednak w okresie zawieszenia postępowania administracyjnego gmina nie uchwali miejscowego planu będzie musiała ustalić warunki zabudowy i zagospodarowania terenu wiążące przy pozwoleniu na budowę.

Jeżeli wniosek o ustalenie warunków zabudowy dotyczy obszaru w odniesieniu do którego ustalono w studium lub w przepisach odrębnych obowiązek sporządzenia planu miejscowego postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu zawiesza się obligatoryjnie do czasu uchwalenia planu.

Planowanie przestrzenne w województwie

Ustawa utrzymuje zasadę że warunkiem realizacji ustaleń zawartych w tym planie jest ich wprowadzenie do planu miejscowego uchwalanego przez gminę. Jest w tym celu przewidziana odrębna procedura negocjacyjna; negocjacje z gminą w tej sprawie przeprowadza marszałek województwa; jeżeli z wprowadzeniem tych inwestycji do planu miejscowego będzie się wiązać konieczność zapewnienia środków finansowych ustalenie tych zobowiązań będzie następowało w umowie zawieranej po przeprowadzeniu negocjacji. W sytuacji nie wprowadzenia inwestycji celu publicznego do planu miejscowego wojewoda będzie mógł wydać zarządzenie zastępcze wywołujące skutki prawne takie jak plan miejscowy.

Dla obszaru metropolitalnego uchwalać się będzie plan zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego jako część planu zagospodarowania przestrzennego województwa.